نقد و بررسی طرح واره های تصوری قرآن در نهج البلاغه

Authors

حسن مقیاسی

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه قم

abstract

در پژوهش­های زبان­شناسان شناختی معاصر، استعاره مجموعه­ای از فرآیندهای ذهنی-زبانی است که ناشی از نگرش مفهومی و ذهنی در برخورد با اشیاء و محیط پیرامون است. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعه­ای از مفاهیم عینی بر پایۀ طرح­واره­های تصوری نمود یافته­است. چنین عملکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیده­های انتزاعی آموزه­های قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیده­های فیزیکی که ماهیتی قابل ادراک دارند فراهم می سازد. از آنجا که کلام امام علی(ع) در نهج­البلاغه در راستای آموزه­های معرفتی و نیز اعجاز بیانی منحصر به­فرد قرآن است؛ از این­رو اغلب استعاره­های به­کار رفته در کلام ایشان با الهام از قرآن و به منظور تفهیم پدیده­های انتزاعی در قالب تصاویر حسی است که حضرت(ع) با الگوگیری از ساخت­های استعاری آیات از طریق انطباق استعاری پدیده­های قابل ادراک از یک حوزۀ مفهومی برای شناخت حوزۀ مفهومی دیگر بهره­می بردند؛ به­گونه­ای که شیوۀ بیان ایشان در طرح مفاهیم، تداعی­کنندۀ سبک بیانی قرآن است. بر این­ اساس در پژوهش حاضر، آن دسته از ساختارهای استعاری نهج­البلاغه که منطبق با الگوهای استعاری مطرح از سوی زبان­شناس­شناختی، مارک جانسون است در قالب سه طرح­وارۀ «حرکتی»، «حجمی» و «قدرتی» ارزیابی می­گردد. در این راستا با توجه به موضوع موردنظر، به آن دسته از طرح­واره­های تصوری در نهج­البلاغه پرداخته می­شود که ماهیت آن­ها برگرفته از استعاره­های مفهومی قرآن­کریم است. در این میان، کارکرد استعاره­های قرآنی در قالب طرح­واره حرکتی از بسامد بالاتری نسبت به سایر طرح­واره­ها در نهج­البلاغه برخوردار است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تأملِ اندکِ رسانگیِ طرح واره های خطبة 3 نهج البلاغه در واژة «ابل»

اولین دیدگاهی که شایسته است از آن به نهج البلاغه نگریسته شود گزاره های شناختیآن است . در این میان بحث رسانگی طرح واره ها به همراه شباهت براساس استعاره های مفهومی و برحسب ویژگی های قلمرویی مبدأ و مقصد در نهج البلاغه، مفهوم بسیار گسترده دارد. رسانگی که بهترین صفت استعاره مفهومی در این جستار است برپایه واژة «ابل» در خطبة سوم با بسط در مفاهیم مختلف تحلیل می شود و در این راستا به صورت توصیفی- تحلیلی...

full text

قرآن در نهج البلاغه

انسان کامل قرآن مجسم و تکوینی است، هموست که می تواند حقیقت قران رابه صورت کامل معرفی کند. معصومان، یکی از آنان امیرالمؤمنین (ع) انسان های کاملند. بنابراین امام علی (ع) سزاوارترین فرد برای معرفی قرآن کریم است. در نهج البلاغه قرآن به عنوان کتابی توصیف شده که گویای نظام فاعلی وغایی جهان است. بر این اساس جهان تجلی عینی خداست، همان طورکه معرفت خدا تجلی علمی خداست. غایت تجلی خدا ذات اوست. از دیدگاه ...

full text

نقد و بررسی تصاویر تجسمی قرآن کریم در نهج البلاغه

تجسم گرایی یکی از زیر شاخه­های اصلی هنجارگریزی معنایی است. این نوع از هنجارگریزی به بررسی شاخصه­ها و عناصر زیبایی­شناسانه در متون ادبی می­پردازد و ارتباط ناگسستنی با علم بلاغت و آرایه­های ادبی به­کار رفته در آن دارد. تجسم­گرایی عمدتاً برای بیان مفاهیم مجرد و عقلی به­کار می­رود تا با به تصویر کشیدن این دسته از مفاهیم در قالب صورت­های مجسم، حسی و ملموس زمینه­ساز پویایی و تحرک تصاویر در متون ادبی گ...

full text

بررسی حجیت ظواهر قرآن (در پرتو آموزه های نهج البلاغه)

میزان اتکا و اطمینان به ظواهر قرآن و نقش روایات در این مهم، از مبانی زبان‌شناختی قرآن کریم است و همواره حجم درخوری از مباحث اصولی و هرمنوتیکی را به خود اختصاص داده و می‌دهد. در این مقاله در صدد هستیم موضوع مذکور را نه صرفاً با رویکرد اصولی یا هرمنوتیکی، بلکه در پرتو آموزه‌های نهج‌البلاغه بررسی کنیم. در آموزه‌های امیرمومنان علی علیه‌السلام با دو دسته از بیانات مواجه هستیم. دستۀ اول شواهدی که ممکن...

full text

نقد و بررسی کتاب «تعلیم و تربیت در نهج البلاغه»

اهمیت این نقد به لحاظ موضوع تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه و گنجانده شدن آن در واحدهای درسی دورة کارشناسی ارشد و دکتری فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی است. هدف نقد پژوهشی این اثر شناسایی نقاط قوت و ضعف آن به منزلة کتاب دانشگاهی و اصلاح موارد پیش‌نهادی و کامل‌تر شدن آن برای استفاده در دوره‌های آموزشی و پژوهشی تحصیلات تکمیلی است. روش نقد استنادی ـ تحلیلی بر اساس الگوی پیش‌نهادی نقد شورای بررسی متون و کت...

full text

بررسی درستی در قرآن، نهج البلاغه و مثنوی معنوی

یکی از فضایل اخلاقی که نقش بسزایی در سازندگی انسان دارد، صداقت در گفتار و عمل است و راستی یکی از مهم‌ترین پایه‌ها و اصولی است که اساس جوامع انسانی را تشکیل می‌دهد. اصولاً فطرت بشر با راستی و صداقت سرشته شده است و اگر انسان به همان فطرت اصلی خود باقی بماند همواره به سوی پاکی‌های فضایل، متمایل و از رذایل پیراسته خواهد بود. ولی عوامل مختلف از قبیل تربیت، محیط و نظایر آن می‌توانند از بروز این صفات ج...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
پژوهشنامه نهج البلاغه

جلد ۴، شماره ۱۴، صفحات ۹۳-۱۰۸

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023